Nieuws en artikelen

3 november 2015

Holwerd aan Zee: krimpdorp wordt kustplaats

Holwerd. Nu een krimpend dijkdorp, straks misschien een bloeiende kunstplaats. Vier inwoners werken aan een plan om de dijk door te breken, zodat Holwerd straks aan zee ligt en een toeristische bestemming wordt. Het plan kost 150 miljoen euro. Toch hebben de vier Friezen de verschillende belangen slim bij elkaar gebracht en Holwerd aan Zee breed op de agenda gezet. Van dorpsbewoner tot Den Haag.

Door Daphne Koenders

Als het dorp Holwerd aan de dijk van de Waddenzee, helemaal in het Noorden van Friesland al bekend is, dan is dat vooral vanwege de veerboot naar Ameland. Zeker 800.000 mensen per jaar maken deze oversteek. Toch is er in Holwerd zelf verder niet veel te beleven. Sterker nog, het dorp is een exemplarisch voorbeeld van de bevolkingskrimp in het Noorden van Nederland. In korte tijd kromp het dorp van 2.000 naar 1.600 mensen. Dit was landelijk nieuws.

Vier bewoners, waaronder ondernemer Marco Verbeek en gemeenteambtenaar Jan Zijlstra, vatten vier jaar geleden het plan om weer een open verbinding tussen Holwerd en de Waddenzee te realiseren om het dorp zo toeristisch op de kaart te zetten. Er moet een gat in de dijk komen dat met een sluis afsluitbaar is. Op deze manier ontstaat er een binnendijks brakwatermeer en ligt Holwerd als het ware weer aan zee.

Net als vroeger, want eigenlijk brengt het plan de oorspronkelijke situatie terug. Rond het jaar 1100 is er een dijk gelegd die het plaatsje scheidt van het waddengebied met een grote kwelder die op de werelderfgoedlijst staat. Dat terwijl plaatsen in het noorden van Duitsland nog steeds direct aan de Waddenzee liggen. “Die plaatsen floreren”, aldus Marco Verbeek. “Ze nemen een deel van het waddentoerisme over.”

Als de dijk wordt doorgebroken, ligt Holwerd straks aan zee. Afbeelding: Holwerd aan Zee

Agenda’s bij elkaar brengen

Met hun lange adem en tactvolle handelswijze hebben de vier Friezen een groot draagvlak voor hun plan gecreëerd. Holwerd aan Zee brengt de agenda’s van belangrijke partijen zoals Rijkswaterstaat, het Waterschap, de provincie en de gemeente bij elkaar.

De veerboot naar Ameland heeft de laatste tijd vaak vertraging. Dit komt door het dichtslibben van de vaargeul. Om dit probleem op te lossen moet de geul telkens gebaggerd worden. “Dat kost geld. Wanneer we dit plan doorvoeren, is dat probleem ook meteen opgelost”, vertelt Verbeek. Daarnaast is de dijk op enkele plaatsten afgekeurd, dus het Waterschap gaat de komende jaren sowieso groot onderhoud plegen in het gebied en het plan zou hier prima in kunnen passen.

Zelfs de natuurorganisaties en de boeren zijn voor het plan, wat opmerkelijk is, gezien de kwelder beschermd natuurgebied is. Staatsbosbeheer was al bezig met de herinrichting van het natuurgebied en wil meer ruimte voor de natuur en de beleving daarvan, ook dat is een speerpunt van het plan. De Waddenvereniging ziet heil in het brakwatermeer dat door de dijkdoorbraak ontstaat, omdat dit leidt tot een grotere diversiteit in flora en fauna. En de boeren? Verbeek: “Die zien ook in dat Holwerd voor hun kinderen en kleinkinderen geen toekomstperspectief biedt als de krimp nog verder toeslaat, daarom zijn ze bereid landbouwgrond af te staan.”

‘Werk met werk maken’

Misschien waren ze precies op het juiste moment, maar eerder lijkt het alsof het geduld en de zorgvuldige tact waarmee de initiatiefnemers partijen met grote belangen weten te imponeren meehelpt. ‘Werk met werk maken’, noemen ze het zelf. “We willen de juiste mensen overtuigen, de verbindingen leggen tussen partijen en langzaamaan touwtjes aan elkaar knopen. Met haast gaat dit plan het niet halen”, vertelt Jan Zijlstra. Als ambtenaar bij de gemeente Dongeradeel heeft hij inmiddels extra uren in de week beschikbaar om te werken aan het burgerinitiatief.

Daarnaast weten de initiatiefnemers hun plan goed te communiceren. Ze vertellen er graag over en gaan – als het moet – voorbij aan de bescheidenheid van het platteland. In februari organiseerden ze zelfs een symposium over de haalbaarheid van Holwerd aan Zee en Omroep Fryslân maakte een documentaire over het grootste denken van Holwerd.

De initiatiefnemers presenteerden hun plan aan minister Schultz van Haegen. Foto: Fragment film Holwerd aan Zee

‘Plan realistisch’

Deze combinatie van ‘werk met werk maken’ en goed communiceren lijkt te werken. Onlangs reisden de vier naar Den Haag om te lobbyen voor hun plan bij minister Schultz van Haegen. Inmiddels staat het plan op de MIRT-toekomstagenda (Meerjarenprogramma Infrastructuur Ruimte en Transport) en lopen er onderzoeken vanuit het rijk. Over twee jaar wordt besloten of het plan doorgang krijgt.

Uit onderzoek van het Programma naar een Rijke Waddenzee (PRW) blijkt dat het plan haalbaar is. Het werd getoetst op verschillende criteria, zoals duurzaamheid, samenwerking en financiële en maatschappelijke haalbaarheid. Wel is het nog de vraag of het toerisme inderdaad genoeg inkomsten op gaat leveren. In 2010 berekende adviesbureau PRC dat Holwerd binnen twee decennia ruim 23 miljoen euro aan waarde zou verliezen als er niets zou worden gedaan. Reden voor de initiatiefnemers om vooral door te gaan met hun plan.

Twee van de vier initiatiefnemers: Marco Verbeek en Jan Zijlstra. Foto: RUIMTEVOLK

Lange adem

Twee jaar is lange tijd voor vier initiatiefnemers die vooralsnog geen inkomen vergaren met enkel het maken van plannen. Hoewel het tij mee lijkt te zitten, is de botte realiteit dat Holwerd nog altijd verscholen ligt achter de dijk en hardnekkig kampt met de gevolgen van krimp. Toch heeft alleen het plan al voor een nieuwe energie en samenhorigheid gezorgd, menen de initiatiefnemers.

“Zelfs als het plan helemaal niet doorgaat, zijn de gevolgen nog positief”, vindt Marco Verbeek. “Er worden nu weer woningen verkocht en er ontstaan nieuwe initiatieven. Zo is de werkgroep druk met Hotel Holwerd, een idee om van leegstaande woningen hotelkamers te maken om zo het beschermde dorpsgezicht van Holwerd veilig te stellen.”

Een ander hoopvol teken aan de horizon van Holwerd: het Amelander Veerhuis, een horecagelegenheid die jarenlang het symbool van de vergane glorie was, heeft een nieuwe eigenaar gekregen die weer zorgt voor koffie en broodjes voor de toeristen die – vooralsnog – onderweg zijn naar Ameland.

—