Nieuws en artikelen

13 mei 2016

De Triomf van het Dorp

Er is sprake van een misleidende dichotomie tussen stad en platteland, groei en krimp en innovatie en stilstand. In dorpen bevinden zich tal van koplopers op gebied van economische en maatschappelijke innovatie. Er is zelfs een stille revolutie gaande. 

Het is de eeuw van de stad. Steden groeien. De huizenprijzen stijgen. Er is werk en een goed klimaat voor buitenlandse investeringen. Ook politiek gezien is er veel aandacht voor stedelijke milieus, die de toekomst zouden hebben. Ondertussen lijken de dorpen hier schril bij af te steken: vergrijzing, krimp, economische achteruitgang, werkloosheid, beelden van lege winkels, een lager opgeleide bevolking en onlangs ook nog het bericht van de Vereniging Nederlandse Gemeenten (VNG) dat we moeten oppassen voor ‘plattelandsverloedering’ vanwege het grote aantal vrijkomende agrarische gebouwen.

Deze vraagstukken spelen inderdaad op het platteland. Maar steden hebben ook zo hun eigen problemen, die hier vaak niet eens zoveel van afwijken. Dat veel dorpen het ook gewoon heel goed doen blijft vaak onderbelicht. Onder invloed van demografische en maatschappelijke veranderingen is er op het platteland de laatste jaren een interessante dynamiek en pionierscultuur ontstaan. In honderden dorpen experimenteren overheden, instituties, ondernemers en burgers volop met nieuwe vormen van samenwerking, nieuwe verdienmodellen en ideeën om maatschappelijke taken anders te organiseren. Net als de steden herbergen de regio’s interessante ‘innovatiemilieus’.

‘Smart industry’

Zo werken overheden, bedrijven en het onderwijs in de Achterhoek samen op het gebied van ‘Smart industry’, het combineren van de nieuwste technieken op het gebied van digitalisering, informatieoverdracht en productie in de industrie. In de regio zitten tal van gespecialiseerde bedrijven, die dankzij de inzet van nieuwste technieken interessant zijn als leverancier voor verre markten in Azië, Zuid-Amerika en Saoedi-Arabië. Ook zijn er verschillende ‘fablabs’, waarin overheid, markt, maatschappelijke organisaties en onderwijs actief samenwerken aan technische en ook maatschappelijke innovatie. HetFieldlab Achterhoek combineert bijvoorbeeld techniek en zorg om zo oplossingen te vinden voor ouderen die langer willen blijven wonen in hun dorp. De Rotterdam School of Management classificeert de Achterhoek na de regio Eindhoven als de meest innovatieve regio van Nederland.

Energietransitie

In Groningen vindt momenteel een ware revolutie plaats met betrekking tot de energietransitie, die in de provincie in 2035 een feit moet zijn. De regio verkent de kansen van een groene economie door een combinatie van aanpak ‘van bovenaf’ en ‘van onderop’. Er lopen verschillende programma’s, onder andere vanuit de provincie, de Internationale Architectuur Biënnale Rotterdam, maar ook vanuit bewoners van verschillende dorpen. De regio zet collectief in op energiebesparing, duurzame energiewinning en het verduurzamen van woningen. Op verschillende plekken hebben bewoners energiecoöperaties opgericht, zoals in Onderdendam waar bewoners samen aan het verduurzamen en het aarbeving- en levensloopbestendig maken van woningen.

Screen Shot 2016-05-11 at 20.06.04

De website van Zorgcoöperatie Hoogeloon, de eerste zorgcoöperatie Nederland.

Zorg

Het zijn ook de dorpen die koplopers zijn op het gebied van innovatie in de zorg. Onder druk van demografische veranderingen, bezuinigingen en de gewenste participatiesamenleving werken tal van dorpen samen met overheid, zorgpartijen en -verzekeringen hard aan modellen om de zorg op een nieuwe manier te organiseren. Daarbij worden vaak ook maatschappelijke doelen meegenomen. In Mariënvelde hebben bewoners samen een ‘Brede Maatschappelijke Voorziening’ opgericht, die zorgtaken uitvoert maar ook het gat van de sluitende sportverenigingen en buurthuizen vult. In tientallen Brabantse dorpen experimenteren partijen met het anders inrichten van zorg en hebben bewoners zorgcoöperaties opgericht.

Verschillende plattelandsregio’s weten tot slot hun kwaliteiten en eigen kansen steeds beter op waarde te schatten en te verknopen aan nieuwe markten. Giethoorn is door gerichte marketing en samenwerking erin geslaagd om hordes Chinezen te trekken. In Holwerd werken bewoners aan een burgerinitiatief van 150 miljoen om de dijk door te breken, zodat het dorp weer aan zee komt te liggen wat nieuwe economische perspectieven zal opleveren.

Stille revolutie

In de luwte van de aandacht voor de stad is tegelijkertijd een stille revolutie gaande is op het Nederlandse platteland. Dorpen zijn op hun eigen manier living labs voor economische en maatschappelijke innovaties, waar ook steden naar zoeken. De dichotomie tussen stad en platteland, tussen groei en krimp en innovatie en stilstand is misleidend. Natuurlijk staan veel dorpen voor grote uitdagingen, maar de de lokale en regionale ecosystemen blijken in de praktijk verrassend creatief en veerkrachtig. Dorpen zijn koplopers in maatschappelijke innovatie. Ze zijn een inspiratiebron voor elkaar en de steden. Hoog tijd dat – in de gepercipieerde ‘eeuw van de stad’ – ook de triomf van de dorpen meer aandacht krijgt.

 

Auteurs: Daphne Koenders en Sjors de Vries (RUIMTEVOLK)

Foto boven: werknemer van metaalbewerkingsfabriek Lentink uit Varsseveld (Bron: Achterhoek 2020)

Screen Shot 2016-05-11 at 20.16.41

Een iets aangepaste versie van dit artikel stond 10 mei 2016 in Trouw 

 

Lees meer over ons Kennisprogramma Van Onderop en deDorpenacademie