’t Zorghuus in Ysselsteyn

Dorpsgemeenschap realiseert verzorgingshuis voor ouderen

Als dorpsbewoners aan het eind van hun leven dementeren en verzorging nodig hebben moeten ze door steeds grootschaliger georganiseerde zorg vaak het eigen vertrouwde dorp verlaten. Drie wijkverpleegkundigen uit het Limburgse dorp Ysselsteyn wilden hier aan iets doen. Ze besloten te onderzoeken of het mogelijk was deze groep in het dorp zelf op te vangen en te verzorgen. Uiteindelijk is met vereende krachten uit de dorpsgemeenschap een eigen zorgvoorziening gerealiseerd.

Net als vele dorpen in krimp- en anticipeerregio’s heeft Ysselsteyn te maken met een vergrijzende en ontgroenende bevolking. De vergrijzing draagt er in Ysselsteyn aan bij dat de vraag naar verzorging zal groeien. Berekend werd dat er voldoende vraag vanuit het dorp zou zijn naar een kleinschalige zorgvoorziening voor dementerende ouderen. Met het plan voor een eigen verzorgingshuis gingen de drie initiatiefneemsters in 2007 allereerst praten met een lokale zorgorganisatie en woningcorporatie. Deze partijen lieten na lang overleg echter weten niet aan het plan mee te willen werken.

We gaan het gewoon zelf doen

Op dat moment, het was ondertussen al een paar jaar later, waren al meerdere mensen bij het idee betrokken en werd uiteindelijk besloten ‘het gewoon zelf te gaan doen’. Met een aantal partijen was onderzocht wat de beste locatie in het dorp zou zijn. Dat was aan het centrale dorpsplein. Daar stond een oud pand van de Rabobank al tijden leeg. Een lokale aannemer had het pand in 2005 gekocht met het idee het te slopen en er woningen te realiseren. De vraag naar woningen op die locatie bleef echter uit, het dorp heeft nog veel makkelijk te ontwikkelen braakliggende kavels. Het bestaande gebouw transformeren naar een dienstencentrum bleek ook geen optie, daarvoor was het dorp te klein. Toen de woningcorporatie niet in het plan wilde stappen, besloot de aannemer uiteindelijk om aan te sluiten bij het idee voor het verzorgingshuis. Tegen een maatschappelijk rendement ontwikkelde hij zelf de huisvesting voor het verzorgingshuis op de locatie aan het dorpsplein en werd hij de verhuurder voor de de inmiddels opgerichte Stichting ‘t Zorghuus.

Kracht van het netwerk

In 2011 werden vanuit het netwerk van Stichting ‘t Zorghuus vier teams samengesteld die de plannen voor ‘t Zorghuus uitwerkten. De teams op het gebied van financiering, zorg, bouw en communicatie werden samengesteld met mensen die de benodigde expertise bezaten: zorgprofessionals, een huisarts, een gepensioneerd installateur en bouwkundige, een bankier, een zorginkoper voor een zorgorganisatie die alles wist van persoonsgebonden budgetten, een oud-politicus, een pr en communicatie expert, etc. Iedereen leverde een bijdrage binnen zijn eigen vakgebied en niet meer dan dat. Voor de verdere planvorming kreeg de stichting een startsubsidie van de gemeente en een kleine bijdrage van de woningcorporatie. Hiermee kon bouwtrajectbegeleiding en een zorgadviesbureau worden ingehuurd.

Crowdfunding

De aannemer leverde het gebouw kaal op. De kosten voor de inrichting waren echter nog fors, zo’n €900.000. Ongeveer de helft kon de stichting bij elkaar brengen vanuit fondsen. Een aanzienlijk deel van dit bedrag is in de loop van twee jaar met crowdfunding bijeengebracht. Hiertoe zijn heel veel acties opgezet. Sponsoracties, jongeren die auto’s wassen, een benefiet muziekfestival, verkopen van zelfgemaakte kerstkaarten, sponsoring in natura, etc. De investeringsbereidheid van dorpsbewoners was groot want iedereen in het dorp kent wel een dementerende oudere en is betrokken. Een laatste bijdrage kwam uit de winst van grondverkopen. In buitengebieden wordt het prijsverschil tussen landbouwgrond en bouwgrond via het Limburgs Kwaliteitsmenu van de provincie volgens regel geïnvesteerd in de verbetering van de kwaliteit van het buitengebied. Over het algemeen geldt ‘rood voor groen’, investeren in groen dus. Stichting ‘t Zorghuus kon duidelijk maken dat een verzorgingshuis in het dorp ook een bijdrage levert aan de leefbaarheid en dus aan de kwaliteit in het buitengebied. De meeropbrengsten van de verkoop van een aantal bouwkavels aan de rand van het dorp werden daarmee aangewend voor ‘t Zorghuus.

Geopend

Begin juni 2013 is ‘t Zorghuus officieel geopend. Er is plek voor 16 dementerende ouderen en 8 meervoudig gehandicapten. In het complex zijn ook twee gewone woningen voor zorgprofessionals en hun gezin gerealiseerd. Uiteindelijk zijn tot nu toe zo’n 150 vrijwilligers betrokken bij het initiatief. In de loop van het proces is er van die 150 vrijwilligers slechts één gestopt, dit dankzij zorgvuldige organisatie van vrijwilligersinzet op basis van expertise en capaciteit. Voor dit laatste zorgt de Stichting Vrienden van ‘t Zorghuus. Het initiatief is uitgegroeid tot een professionele stichting, nog steeds gerund door een aantal vrijwilligers, met 20 fte in dienst en een omzet van anderhalf miljoen euro. Er werken in totaal vier professionele zorgverleners, andere betaalde krachten zijn vooral jongeren en wat oudere mensen uit het dorp. Veel ondersteunende taken, als boodschappen doen, de inrichting van de woonkamers, worden uitgevoerd door vrijwilligers.

Maatschappelijke waarde

De crisis heeft een belangrijke bijdrage geleverd aan het burgerinitiatief van het verzorgingshuis. Hierdoor kwam de locatie beschikbaar en besloot de aannemer zelf te ontwikkelen, groeide het concept van zelfsturing onder dorpsbewoners, gaf de overheid meer ruimte en gaven maatschappelijke organisaties uiteindelijk niet thuis toen er beroep op hen werd gedaan. Toch is het eigeninitiatief van de dorpsbewoners volgens betrokkenen iets wat ‘in principe niet de rol van gewone burgers is’. De Stichting heeft veel werk aan het runnen van het verzorgingshuis en moet veel dingen zelf uitvinden, met behulp van hun netwerk. Zoals vakantieroosters maken voor het personeel en de vrijwilligers, huurcontracten opstellen en afsluiten met de huurders. Voor een zorgorganisatie of woningcorporatie is dit routinewerk. Tegelijkertijd zou mét betrokkenheid van deze maatschappelijke instellingen de betrokkenheid van de gemeenschap bij het verzorgingshuis een stuk minder zijn. De maatschappelijke waarde van het initiatief, gerealiseerd zonder directe betrokkenheid maatschappelijke organisaties, is dan ook groot.

Brede erkenning

Zuur is alleen dat de Belastingdienst deze anders georganiseerde maatschappelijke waarde nog niet erkent. De Stichting heeft te horen gekregen dat hun huurders niet in aanmerking komen voor huursubsidie. Ze hadden volgens de Belastingdienst beter een woningcorporatie als verhuurder kunnen laten optreden. Huurders van een woningcorporatie komen namelijk wel in aanmerking voor huursubsidie bij onzelfstandige wooneenheden.