< alle initiatieven

Philipsterrein Roermond

Drie uitdagingen op weg naar herbestemming

Al meer dan 10 jaar is het voormalige Philipsterrein in Roermond in onbruik. Voor veel bewoners van de omliggende wijken Vrijveld en Maasniel een doorn in het oog. Een groep van zes bewoners zinspeelt op herbestemming, maar er zijn drie grote uitdagingen om te overwinnen. Een inkijk in het proces van een omvangrijk burgerinitiatief.

Aan het hek rondom het voormalige Philipsterrein in Roermond hangt een poster met daarop mannen in lange jassen, die op de fiets, met een enkele auto of wandelend naar huis gaan na een dag werken bij Philips. Een oude foto van een vroeger alledaagse situatie aan de Bredeweg. De poster is een initiatief van de buurtvereniging om de historie van de wijk en de verwevenheid met het voormalige Philipsterrein te laten zien.

Meer dan 80 jaar was Phillips een van de belangrijkste werkgevers van de stad. Voor de sluiting van de fabriek in 2005 werkten er ruim 1700 mensen. Toen het bedrijf de productie verplaatste naar lagelonenlanden, kwam het terrein in handen van chipfabrikant Yageo uit Taiwan. Het zo vertrouwde straatbeeld van de horde Philipspersoneel die elke ochtend naar de fabriek toog, werd – mede dankzij de automatisering van de productie – vervangen door steeds kleiner groepje mensen. Niet veel later verplaatste ook Yageo de productie. In 2008 werden de activiteiten voorgoed stilgelegd.

Burgerinitiatief Yageo

Het terrein aan de Bredeweg in Roermond ligt er sindsdien verlaten bij. In 2012 startte een groep van zes buurtbewoners, de meeste met een professionele achtergrond in de ruimtelijke ontwikkeling, het burgerinitiatief Yageo. De groep streeft naar het behoud en gedeeltelijke herbestemming van het industriële terrein. De bewoners willen onderzoeken welke cultuurhistorische waarde het terrein heeft voor de stad. Ze willen het ‘verhaal’ over wat het terrein heeft betekend voor Roermond koppelen aan een nieuwe functie. Plekken als de Zeche Zollverrein in Essen en Strijp-S in Eindhoven dienen als voorbeeld, net als de C-Mill in Heerlen, een voormalig Philipsterrein dat is getransformeerd tot creatieve werkplek voor ruim 110 bedrijven.

Momenteel wordt het terrein in Roermond bewaakt door een beveiligingsbedrijf. Het gras wordt regelmatig gemaaid en er hangen camera’s aan het hek. Er staan zo’n tien gebouwen, representatief voor de systeemarchitectuur van Philips. Het is goed te zien dat Philips bekend stond om haar ‘bomencultuur’; het terrein is groen omlijst met verschillende soorten bomen en struiken. In het midden tussen de gebouwen door is een brede allee met bomen en vooraan een sgraffitokunstwerk van de Roermondse kunstenaar Mathieu Boessen.

Manifest

Wat er met het terrein gaat gebeuren, is onduidelijk. “Sommige omwonenden hebben ermee leren leven, voor anderen is het een doorn in het oog”, vertelt Thei Moors, een van de initiatiefnemers. Als wijkbewoner en ruimtelijk ontwerper ziet hij veel kansen voor het terrein. “Voor een omgeving die verder weinig groen heeft, biedt het terrein uitstekende kansen voor de omliggende wijken. Verder zou de allee een mooie doorgangsroute naar de stad zijn voor bepaalde delen van de wijk, waarvan de bewoners nu altijd om het 100 hectare grote terrein heen moeten. En het allermooiste zou zijn als deze gebouwen allemaal weer gebruikt kunnen worden op een manier waar behoefte aan is.”

Door de inzet van de initiatiefnemers is de herbestemming van het terrein in 2014 opgenomen in het coalitieprogramma van het nieuwe college. Hiervoor werd  een manifest opgesteld met uitgangspunten voor de ontwikkeling van het terrein. Graag zouden de initiatiefnemers samen met andere Roermondenaren en de gemeente een visie opstellen. Hun doel is dat het terrein een gemengde functie krijgt, bijvoorbeeld een combinatie van wonen, werken, leren, recreëren en stedelijk groen.

Sloop

De motie werd unaniem aangenomen. “We hadden gehoopt dat het college met ons in gesprek zou gaan over de toekomstige ontwikkelingen”, vertelt Thei Moors. “Maar het bleef stil tot zich een projectontwikkelaar aandiende met het plan om de industriële gebouwen te slopen en er 170 tot 200 nieuwbouwwoningen voor in de plaats te bouwen. De gemeente is enthousiast over dit voorstel en ook Yageo geeft de gelegenheid om de plannen te onderzoeken.”

Het terrein volledig volzetten met nieuwbouwwoningen is het laatste wat de initiatiefnemers willen, want zij vinden het terrein een belangrijk onderdeel van de identiteit van Roermond. De basis van hun plannen is een herbestemming of transformatie. Bovendien wordt er nog op veel plekken nieuwbouw gepleegd in Roermond, terwijl het gebied rondom Roermond te maken heeft met krimp.

“We willen dus met een haalbaar tegenvoorstel komen”, zegt Gert-Jan van Walsum, een van de initiatiefnemers. “Maar de realiteit is dat we geen budget hebben en dat Yageo een vraagprijs heeft van 10 miljoen voor het terrein. Daarmee ben je er nog niet. Er moet ook nog een prijzige bodemsanering gedaan worden.”

Momenteel zijn de initiatiefnemers aan het nadenken over de financiering, maar voorwaarde voor hen is wel dat Yageo het terrein voor een veel lager bedrag van de hand doet. Ook een samenwerking met de projectontwikkelaar is voor de initiatiefnemers een optie, maar alleen als de plannen uitgaan van herbestemming en niet van sloop en nieuwbouw. Vooralsnog hebben gesprekken weinig opgeleverd. Daarom werken de initiatiefnemers stap voor stap, met de netwerkende benadering van hun voorbeeldprojecten in het vizier.

Drie uitdagingen

De focus ligt vooralsnog op het overwinnen van drie grote uitdagingen. Van Walsum: “De eerste uitdaging is de grote afstand van de eigenaar van het terrein. Bij andere succesvolle herbestemmingen zie je bijvoorbeeld dat de gemeente de panden kan kopen. In ons geval heeft Yageo het terrein als het ware in gijzeling.” Hij licht toe: “Al tien jaar houden ze een lege en omheinde capsule midden in de stad kunstmatig in leven.”

De tweede uitdaging is dat het terrein hoogstwaarschijnlijk zeer vervuild is. “Er zit asbest in de daken en in het isolatiemateriaal en er is bodemvervuiling. De omvang is niet bekend, maar duidelijk is dat met de sanering hoge kosten gemoeid zijn.”

De derde uitdaging is het op touw zetten van een samenwerking met de gemeente. “De Roermondse politieke cultuur is vrij top-down en de markt heeft het hoogste woord,” zucht Van Walsum. De initiatiefnemers hebben regelmatig contact met de gemeente, maar het lijkt alsof de twee partijen elkaars taal niet spreken. “Ze zeggen: als het burgerinitiatief het zo goed weet, dan moet ze het zelf maar doen’.

“Misschien grijpen we een stapje te hoog”, reflecteert Thei Moors. “Het gaat niet om een vrijwilligersinitiatief of een kookgroep, maar om het stedelijke niveau.” Toch hebben alle politieke partijen aangegeven het terrein te willen herontwikkelen. “De projectontwikkelaar die zich heeft gemeld kan volgens de partijen hieraan invulling geven, het is aan ons om hen te overtuigen dat het ook anders, mooier, bonter kan.”

Op één van de drie uitdagingen moet uitzicht komen om de volgende stap te zetten. Zelf hebben ze wel een idee waar zo’n opening zou zitten. “Wellicht komt er een ingang via de crisis- en herstelwet. Als de gemeente bijvoorbeeld gaat handhaven omdat asbest in vervallen gebouwen gevaarlijk kan zijn, komt er beweging in de situatie en wil Yageo misschien wel voor minder geld van het terrein af”, aldus van Van Walsum. “Bovendien kost niets doen ook honderdduizenden euro’s per jaar. Er moet toch onderhoud gepleegd worden, het terrein wordt bewaakt en er is veel koperdiefstal.”

“Als er maar ergens een opening komt, kunnen wij verder”, concludeert Moors. “Als we willen kunnen we morgen beginnen met plannen maken voor de gebouwen. We zijn allemaal creatieve mensen met ideeën. Bovendien hebben de eerste geïnteresseerden zich al gemeld. Zo wil een sociaal-maatschappelijk bedrijf uit de stad er een werkplaats openen. Zij zouden al enkele gebouwen in gebruik kunnen nemen. Ook zijn er verschillende mensen die aangegeven hebben er wel een werk- of opslagplek te willen. En vooral aan openbaar groen heeft de buurt een grote behoefte. Kortom, er zijn genoeg kansen.”

—

Foto boven: het Yageo terrein. (Foto: Burgerinitiatief Yageo)

Auteur: Daphne Koenders