Op zoek naar God in Jorwerd

Modern klooster brengt nieuw leven in monumentaal kerkgebouw

Leeglopende kerken zijn in veel krimpgebieden een probleem. Soms krijgen de gebouwen een nieuwe bestemming als dorpshuis, woning of kantoor. Op andere plekken staan ze leeg. Niet in Jorwerd. Daar is de kerk nog steeds een plek van stilte, bezinning en spiritualiteit. Sietske Visser en Hinne Wagenaar begonnen er Nijkleaster, een modern klooster waar mensen komen om ‘op te ademen’.

Het is koud in de kerk van Jorwerd. Door de ijzel zijn de klinkers op het pad langs de kerk spekglad. Bezoekers wandelen voorzichtig langs het kerkhof naar de deur van de kerk. Voorin de kerk staat een kring met stoelen gegroepeerd rondom brandende kaarsen. Er klinkt zachte pianomuziek en de bezoekers krijgen een elektrisch verwarmd, duurzaam kussentje aangereikt.

De dienst begint met een lied; ‘Iepenje my foar jo goedens, en reitsje my oan’. In het Nederlands: ‘Open mij voor uw goedheid, en raak mij aan’. Dat is waar de bezoekers – de meeste 40-plus – voor komen. Ze willen zich openen, geraakt worden. Ze zijn op zoek naar bezinning en verdieping. Dat blijkt tijdens de koffie na de viering. Als iedereen aan de lange keukentafel zit, vertelt men elkaar waarom ze op deze koude woensdagochtend naar Nijkleaster zijn gekomen. Opvallend is dat het woord ‘God’ geen enkele keer valt.

Niet perse voor kerkgangers

Dat is precies de bedoeling. “Mensen komen hier voor stilte, bezinning en inspiratie”, vertelt Sietske Visser. Samen met haar man Hinne Wagenaar, die ook de plaatselijke predikant is, richtte ze Nijkleaster op. Elke woensdag is er de Kleasterkuier: een viering, gevolgd door koffie en  een stevige wandeling in stilte. Eens in de maand zijn er Kleasterdagen met bezinning rondom een actueel thema. De eerstvolgende gaat bijvoorbeeld over ‘de kunst van duurzaam leven’. Verder zijn er op aanvraag activiteiten voor besloten groepen mogelijk.

“We richten ons niet perse op kerkgangers, maar juist ook op mensen die zoekend zijn en mensen die op adem willen komen”, vertelt Visser. “De kerk heeft eeuwenlang gediend als plek waar mensen konden schuilen. Hier kan dat nu ook weer, even weg van zorgen en alledaagse bezigheden.”

De initiatiefnemers maken de kerk klaar voor de Klaesterochtend. FOTO: Van Onderop!

Leven in de kerk van Jorwerd

Nijkleaster heeft sinds 2012 de oude kerk van Jorwerd (of in het Fries: Jorwert) tot zijn beschikking. De kerk is een rijksmonument en komt ook voor in het boek Hoe God verdween uit Jorwerd van Geert Mak. Een passage: “Op zaterdagochtend 25 augustus 1951, om zeven minuten over vijf, stortte de toren van Jorwerd met donderend geraas ineen. Zomaar, uit zichzelf, na negenhonderd jaar sneeuw, zon, regen en wind, gewoon uit pure torenmoeheid. Dat was een voorteken, of een keerpunt, of gewoon slecht onderhoud – het is maar hoe je het wilt zien.”

Inmiddels prijkt de toren weer trots boven Jorwerd, al is dat niet altijd vanzelfsprekend geweest. Voordat Nijkleaster nieuw leven bracht in de kerk, was er nog maar eens per maand een zondagsdienst. De protestantse kerk van Jorwerd ging samen met die van de dorpen Bears, Jellum en Weidum onder de naam Protestantse Gemeente Westerwert en de kerkdienst rouleert tussen deze dorpen. Nijkleaster wordt gefinancierd door de Protestantse Kerk Nederland, die met pioniersplekken de leegloop van kerken wil tegengaan. Ook de Protestantse Gemeente Westerwert heeft een deel van de financiering voor zijn rekening genomen.

Toekomstbestendig dorp

Het klooster floreert. Het initiatief is gelijk groots aangepakt met een stichting en een bestuur, waarvan Elfstedentocht-coryfee Henk Kroes de voorzitter is. Er kwam een publicatie, veel media-aandacht en bij de opening van de verbouwing gaf Geert Mak een lezing. Elke woensdag en op de Kleasterzaterdagen staat de parkeerplaats vol met auto’s.

Het echtpaar wil graag dat het klooster bijdraagt aan een toekomstbestendig dorp. Tijdens kloosterdagen wordt er geluncht in het dorpscafé. Die kroeg moet blijven bestaan, menen ze. De gemeente Littenseradiel, waar Jorwerd onderdeel van is, waardeert het klooster. In andere dorpen veranderen kerken in woonhuizen of kantoren, maar in Jorwerd blijft de kerk een kerk. Ook voor de eigenaar van het kerkgebouw, de Stichting Alde Fryske Tsjerken, was de komst van het moderne klooster een zegen. Geen ‘torenmoeheid’ meer en ook de leegstand die sommige andere Friese kerken bedreigt, is in Jorwerd geen gevaar.

Kloostertoeristen

Toch gaan de ontwikkelingen voor een klein dorp met 300 inwoners best snel. Hoewel kerk en dorp goed samengaan, merken de bewoners rondom de kerk dat het op sommige dagen toch wel erg druk begint te worden. Na het boek van Geert Mak kwam er ook een stroom toeristen naar Jorwerd. De rust is nog maar net teruggekeerd en dan zijn er weer kloosterbezoekers die hun auto’s parkeren en door het dorp wandelen.

Een lastig punt voor de initiatiefnemers. Ze houden rekening met de gevoelens door bezoekers op drukke dagen te vragen om buiten het dorp te parkeren, bieden nog geen overnachtingen aan en in het dorp worden keukentafelgesprekken gehouden met alle bewoners van Jorwerd. Draagvlak in de lokale gemeenschap is essentieel voor een florerend initiatief van onderop.

Hinne Wagenaar en Sietske Visser moeten dus voorzichtig omgaan met het verwezenlijken van hun droom: een boerderij kopen waar ze met een groep kloosterlingen kunnen wonen en waar gasten terecht kunnen voor een echte retraite mét slaapplek in de gemeenschap. “Een plek bieden waar mensen kunnen ‘opademen’, zoals wij dat noemen. De stilte van het platteland rondom Jorwerd opzoeken en deel zijn van een levende gemeenschap.”

—

Foto boven: De kerk van Jorwerd

Auteur: Daphne Koenders