Proosten op Veenhuizen
25 ‘zware jongens’ openen brouwerij in voormalig gevangenisdorp
Na jarenlange leegstand heeft de oude graanoverslag van de Maatschappij van Weldadigheid in Veenhuizen een nieuwe bestemming als bierbrouwerij. 25 Drentse ondernemers namen het initiatief. Met succes: het bier wordt door heel Nederland geleverd.
Veenhuizen. De voormalige dwangkolonie van de Maatschappij van Weldadigheid, een heropvoedingsexperiment voor landlopers en bedelaars in de 19e eeuw. Het decor van het boek ‘Het Pauperparadijs’ van Suzanna Jansen. De plek waar Henk Timmerman als een van de 25 ‘zware jongens’ een bierbrouwerij is begonnen. Bij aankomst op het complex van de bierbrouwerij, de voormalige graanoverslag van de Maatschappij van Weldadigheid, is gelijk duidelijk dat het woord ‘pauper’ in elk geval niet meer van toepassing is op het Drentse speciaalbierparadijs. Maallust is een uniek monument voor Drenthe dat in in volle glorie is hersteld.
De bierbrouwerij heeft de rijke historie van het complex omarmd door nog altijd graan te verwerken. Maar wel op een andere manier dan in de dwangkolonie, waar alcohol ten strengste verboden was. Nu brouwen er 25 initiatiefnemers bier onder de naam ‘Zware Jongens’, met een knipoog naar het roemruchte verleden van Veenhuizen als gevangenisdorp.Volgens initiatiefnemer Henk Timmerman, de bedenker van het initiatief, kan brouwerij Maallust dan ook niet los van de geschiedenis van de regio worden gezien en is de historische inbedding deel van het succes.
Op het Maallust terrein staan verschillende gebouwen, onder andere de voormalige kaasmakerij waar nu een proeflokaal in zit.
Voortzetting van de geschiedenis
In 1818 stichtte de Nederlandse plantagehouder uit Nederlands-Indië Johannes van den Bosch de Maatschappij van Weldadigheid, waar armen uit de stad een tweede kans kregen als boer. Ze betaalden hun huizen en stukken grond voor landbouw, veeteelt en bosbouw af door te werken op het land. Het was zo’n succes dat deze methode ook gebruikt werd om bedelaars, landlopers en criminelen fatsoen en arbeidsethos bij te brengen. Veenhuizen werd gesticht als dwangkolonie. Toen Van den Bosch overleed, kwam het dorp in handen van justitie en ontstond de beroemde gevangenis Veenhuizen.
Het Maallust complex bestaat uit meerdere gebouwen, die nu allemaal een nieuwe functie hebben gekregen. In het grootste gebouw, waarop in symmetrische letters Maallust geschreven staat, zijn de ketels te vinden. Wie een biertje nuttigt in het café, zit er pal naast. Achter de brouwerij ligt een tweede terras onder een lange bomenrij, uitkijkend op het proeflokaal waar bier en kaas gecombineerd worden. Een bruidspaar gaat op de foto voor de brouwerij, de locatie waar zij hun trouwfeest vieren. Op het terras aan zowel de voor- als achterkant zijn veel tafeltjes bezet. Werklui die na een zware dag een biertje komen drinken, een vader met kind, mannen in pak aan de vrijdagmiddagborrel en een groep Engelse toeristen, die een proeverij neemt van alle soorten bier.
Het doet initiatiefnemer Henk Timmerman zichtbaar goed. Genietend van een klein glaasje donker bier – “Dit bockbier is net klaar, dus ik moet echt even proeven” – vertelt hij dat Maallust er vroeger wel anders bij stond. “In de jaren ‘80 stond was het complex zeer vervallen, net als de meeste monumentale panden in Veenhuizen. Het dorp was toen net een ‘vrij dorp’ geworden, niet meer in handen van justitie. De meeste monumenten stonden nergens op de balans, omdat ze waren gebouwd met het geld dat hier verdiend was en kwamen leeg te staan.” In die tijd begon Timmerman voor zichzelf, nadat hij jarenlang grote projecten voor de Rijksgebouwendienst had gedaan. Hem werd gevraagd om een invulling te zoeken voor de leegstaande panden in Veenhuizen. De meeste panden vonden binnen enkele jaren een bestemming, alleen met Maallust bleef hij in zijn maag zitten. “Het was het meest vervallen van allemaal.”
Vroege vorm van crowdfunding
Toen kreeg hij het idee om de voormalige graanoverslagplaats een zogenaamde doorstart te geven met iets wat past bij de geschiedenis van Maallust en bij de huidige tijd: een brouwerij. “Ik was zelf in 2004 begonnen met bierbrouwen en zag dat het op deze locatie wel moest kunnen. Maar geen enkele ondernemer in de omgeving was geïnteresseerd – veel te kleinschalig. Toen ben ik het zelf maar gaan doen. Ik heb 25 vrienden gevraagd om een bedrag te investeren, zo zijn de ‘zware jongens’ ontstaan.”
Het proces was niet altijd even makkelijk. In een krimpregio is het lastiger om financiering te krijgen en “ambtenaren hebben soms geen idee wat een ondernemer doormaakt”, aldus Timmerman. “Er werd teveel in korte termijn gedacht. Ze wilden geld zien. Ik had twee jaar nodig om plannen te maken, maar dan zou er wel wat komen dat duurzaam is op de lange termijn. Gelukkig snapte de burgemeester ons verhaal. Hij is de drijvende kracht achter dit initiatief omdat hij de korte en lange termijn wist te verbinden. Het moest dus organisch groeien en via verschillende wegen draagvlak verkrijgen. Ik zie dat veel initiatiefnemers heel snel willen. Als we haast hadden gehad, dan was dit niet gelukt”
In 2011 kregen de ‘zware jongens’ de financiering rond bij de bank en ging de brouwerij van start. Het tij zat mee, want kleinschalig gebrouwen bier is nu hartstikke populair. Maallust bier wordt in heel Nederland verkocht en de brouwerij heeft zelfs te weinig capaciteit om aan de vraag te kunnen voldoen. Er zijn drie brouwers in dienst. De zware jongens zijn reservebrouwer. “Op vrijdag brouw ik zelf”, vertelt Timmerman trots, terwijl hij nog een slok neemt van zijn nieuwe bock.